Het wordt voor het nieuw te vormen kabinet zeer moeilijk of het gaat zelfs helemaal niet lukken om 100.000 woningen per jaar te bouwen, zo zeggen gemeenten en experts in reactie op de ambitie uit het coalitieakkoord.

Volgens hen lopen de bouwkosten te snel op, is er een schaarste aan grondstoffen en zijn er personeelstekorten bij gemeenten en bouwers. De doelstelling om twee op de drie woningen betaalbaar te verhuren of verkopen (tot 1.000 euro huur of verkoop onder de NHG-grens van 355.000 euro) bemoeilijkt de uitvoering.

De komende twee jaar gaat het sowieso niet lukken omdat er te weinig bouwvergunningen zijn vergeven, stelt hoogleraar woningmarkt Peter Boelhouwer. “De laatste jaren is de nieuwbouwproductie 70.000 woningen per jaar, en 80.000 per jaar als je transformatiewoningen in oude kantoren en winkelpanden meetelt. Het wordt spannend of het gaat lukken om daar 20.000 huizen bovenop te bouwen en de vraag is of er genoeg geld wordt vrijgemaakt.”

Gemeenten hekelen valse start van coalitie

De gemeenten vinden dat er te weinig geld vrijkomt, blijkt uit een kritisch commentaar van Jan van Zanen, voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De VVD’er zegt in een reactie dat de coalitie een valse start maakt in verhouding tot gemeenten. De ‘extra investeringen’ zoals aangekondigd noemt hij “een sigaar uit eigen doos”, omdat het geld uit het gemeentefonds zou moeten komen.

“We gaan die 100.000 per jaar op deze manier gewoon niet halen. Het is volksverlakkerij om dat zo te stellen”, zegt Noël Vergunst, GroenLinks-wethouder in Nijmegen. De stad heeft nu al de doelstelling die het kabinet nastreeft: twee op de drie huizen moet betaalbaar worden aangeboden.

“Het probleem is de onrendabele top”, aldus Vergunst. “We moeten als gemeente korting geven op de grond. Het wordt al makkelijker nu de verhuurderheffing wordt afgeschaft en dat er extra geld komt voor infrastructuur is ook goed. Maar dan nog ben ik bang dat we er niet uit gaan komen, ook omdat de bouwkosten stijgen.”

Ook koepelorganisatie van woningcorporaties Aedes is voorzichtig over de haalbaarheid van de 100.000 woningen per jaar. “We zijn blij dat de verhuurderheffing vanaf 2023 wordt afgeschaft”, zegt woordvoerder Theo Scholte. “Corporaties kunnen de productie daardoor verdubbelen. Nu worden er 14.000 sociale huurhuizen per jaar gebouwd. Dat gaat dus naar 28.000. Stijgende bouwkosten maken de rekensom moeilijker, maar misschien is er nog schaalvoordeel te behalen als we goed gaan samenwerken.”

Bouwkosten 12 procent hoger dan een jaar eerder

De praktische uitvoerbaarheid wordt ingewikkeld, zegt Madeline Buijs, sectoreconoom Bouw en Vastgoed van ABN AMRO. Ze wijst op cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), waaruit blijkt dat de bouwkosten voor een huis in oktober 12 procent hoger lagen dan een jaar eerder. “Schaarste aan grondstoffen en personeel zorgen voor vertraging. Zelfs als er extra geld naar gemeenten gaat om bouwplannen sneller te beoordelen, zijn die mensen nog niet zomaar gevonden.”

“Gemeenten, corporaties, ontwikkelaars, beleggers en bouwers zullen hier een zware dobber aan hebben”, aldus Desirée Uitzetter van NEPROM, branchevereniging van bouwontwikkelaars. Toch is zij nog het positiefst. “Als we echt gaan samenwerken en inzetten op slimme bouwsystemen met meer productie in woningfabrieken, dan moeten die ambities kunnen worden gehaald.”

Ook zijn er kritische geluiden in de bouwwereld over de vraag of er wel één miljoen extra woningen nodig zijn in 2030. Vakblad Cobouw en onderzoeksplatform Follow the Money kwamen deze week met een onderzoek waaruit blijkt dat het woningtekort eigenlijk maar op 120.000 woningen neerkomt. Dat is een stuk minder dan de 279.000 waar de huidige demissionaire minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren mee schermt.

Veel zal ook afhangen van hoe de economie de komende jaren blijft draaien en of de bevolkingsgroei verloopt zoals verwacht. De hoge woningprijzen van nu hebben niet alleen met schaarste te maken, maar ook met de ruime financieringsmogelijkheden, zo toonde De Nederlandsche Bank (DNB) eerder aan met onderzoek.